Waar staat het voor?

Volgens de ayurveda staat alles met elkaar in verbinding en is er een onderlinge relatie tussen jezelf, de samenleving en de kosmos. Alles hangt met elkaar samen.

De ayurveda onderscheidt drie onderdelen, het tastbare, energie en het waarom van dingen.

Een tweede belangrijke gedachte is dat zowel het universum als de mens door dezelfde vijf elementen, ‘mahabhuta’s’, wordt geregeerd.

De vijf elementen zijn:

• ether (akasha)
• lucht (vayu)
• vuur (agni)
• aarde (prthivi)
• water (jala)

Deze elementen moeten steeds met elkaar in evenwicht zijn. 

De Ayurveda gaat tevens uit van dosha’s. De dosha’s zijn opgebouwd uit de vijf elementen (water, vuur. aarde, lucht en ether. Een dosha laat zich misschien het beste omschrijven als een niet-tastbare levenskwaliteit.

De drie dosha’s

Volgens de de ayurveda zijn de drie dosha’s in alles aanwezig. Voor gezondheid moeten deze met elkaar in evenwicht zijn. De drie dosha’s zijn:

• vata (vrij vertaald hert*)
• pitta (vrij vertaald tijger*)
• kapha (vrij vertaald olifant*)

*Vertaling Marijke de Waal Malefijt

In de mens zijn de dosha’s ook aanwezig. Volgens de ayurveda wordt iedereen geboren met drie levenskrachten, de zogenoemde dosha’s vata, pitta en kapha. Eén daarvan, of een combinatie daarvan, bepaalt welk type jij bent. De onderlinge verhouding waarin deze voorkomt verschilt per mens.

Bij gezondheid is de verhouding in evenwichtig en spreken we van harmonie. Bij ziekte is de verhouding echter uit balans en spreekt men van een verstoring.

Vata, Pitta en Kapha

Vata verwijst naar beweging, het proces-matige, zoals het zenuwstelsel met zijn overdracht van signalen en de processen van lopen en handelen.

Pitta verwijst vooral naar transformatie, dus het veranderlijke, de omslag van de ene toestand in de andere. Een voorbeeld hiervan is de menselijke stofwisseling.

Kapha verwijst naar samenhang of structuur, het onderling afgestemd zijn van bijvoorbeeld de organen. Hierbij zijn de spieren en gewrichten van belang.

Ziekte en klachten

Bepaalde symptomen zijn het gevolg van een overheersende dosha.

Kenmerken van een vata uit balans zijn bijvoorbeeld:

• vermagering
• droge huid
• hoge ademhaling
• gejaagdheid
• vergeetachtigheid
• slechte spijsvertering.

Kenmerken van een pitta uit balans zijn:

• strijdlustigheid
• warme huid
• weinig verdraagzaam
• gevoel van jaloezie.

Een kapha uit balans kenmerkt zich vooral in neiging tot:

• overgewicht
• diabetes
• depressie.

Je zou kunnen zeggen dat de drie dosha’s staan voor het normale verloop van de belangrijkste lichaamsprocessen (vata), het kunnen veranderen of groeien (pitta) en het onderling afgestemd zijn van de organen en functies (kapha).

Prakriti en Vikriti

Prakriti en vikriti zijn twee basis toestanden. Prakriti is het ‘ware zelf’. Je verkrijgt dit bij je geboorte en gedurende de eerste zeven levensjaren. Hier is sprake van lichamelijk, psychisch en ecologisch evenwicht tussen de drie dosha’s. Deze prakriti is een soort blauwdruk van het leven. Dit is grondtoestand waarnaar iedereen na een verstoring weer naar zou moeten terugkeren. Een belangrijke verstorende factor van prakriti, is de omgeving van de mens. Het zijn vooral de sociale verwachtingen, die ons kunnen doen wegdrijven ons ‘ware zelf’.

Vikriti is een ernstige verstoring van prakriti. Ziek zijn is hier een voorbeeld van. Dit kan zowel een geestelijke of lichamelijke verstoring of afwijking zijn. Het doel van de ayurveda is het behouden van of terugkeren naar prakriti en opheffen van de toestand van vikriti.

Harmonie en evenwicht

Volgens de ayurveda is het van belang dat je leeft volgens de eigen natuur, waarin eigen verantwoordelijkheid en zelfbevestiging centraal staan. Het vervullen van je levensdoelen zorgt voor harmonie op geestelijk niveau en voor evenwicht op fysiek niveau.

De ayurveda beveelt de volgende punten aan:

• Goede voeding aangepast naar je natuur
• Gezonde leefgewoonten,
• rekening houden met het klimaat en de wisselingen van seizoenen
• een moraal van onzelfzuchtigheid
• respect voor de natuur en het leven
• een goede lichaamsverzorging en fysieke oefening.

Alles wat de mens doet of ervaart, moet het kenmerk van zuiverheid dragen. Zo zijn directe aanleidingen voor ziek-zijn in de ayurveda:

• verkeerde leefgewoonten
• ongezonde voeding,
• sterke natuurlijke invloeden zoals plotselinge seizoenswisselingen,
• leeftijd,
• veroudering,
• een verbroken relatie.
• infecties,
• erfelijke aanleg,
• letsel door ongeval en andere ongelukken

Ziekte, diagnose en behandeling

In de ayurveda worden zes ziektefasen onderscheiden:

• Fase 1: Accumulatie: De toename van gevoelens van onbehagen, disharmonie of een toestand van ‘vervuiling’, zichtbaar in bijvoorbeeld verkoudheid, moeheid, slecht slapen.
• Fase 2: Agitatie: Het menselijk systeem raakt in ‘opwinding’, het alarmsysteem is al aangetast.
• Fase 3: Verspreiding: Meerdere organen of functies raken erbij betrokken.
• Fase 4: Fixatie: Het begin van verkramping, bepaalde functies laten het afweten.
• Fase 5: Manifestatie: er ontstaan duidelijke symptomen of afwijkende verschijnselen.
• Fase 6: Consequentie: De patiënt is nu ernstig ziek en noodmaatregelen zijn onvermijdelijk.

De ayurvedisch behandelaar zal vaststellen in welke ziektefase de patiënt zich bevindt. De vijfde en zesde fase zijn zowel volgens de ayurvedische als volgens de westerse geneeskunde de fasen van het echte ziek-zijn.

In de eerste vier fasen is in de meeste gevallen nog herstel mogelijk, mits de patiënt en zijn omstandigheden daarin meewerken. In de moderne ayurvedische visie is onverteerd voedsel (ama) of constipatie vaak de belangrijkste ziekteveroorzaker, wat bij elk type dosha zich op een andere manier uit. 

De ayurvedische behandeling is een integraal behandelprogramma, dat wil zeggen: een geheel van op elkaar afgestemde leefregeladviezen, reinigingsmaatregelen, concrete therapieën, oefenopdrachten, bewustwordingsprocessen en het gebruik van preparaten.

Door de behandelaar wordt een persoonlijk behandelplan opgesteld, want elke patiënt is uniek. Het behandelplan is op te vatten als een leertraject: de patiënt moet bijvoorbeeld oude slechte gewoonten afleren en/of nieuwe doelen voor het leven opstellen. De ayurvedische behandeling richt zich vooral op de verbetering van de spijsvertering, de uitscheiding van giftige stoffen, de vertraging van tumorgroei en de verbetering van de celstofwisseling.

Het doel van de behandeling is evenwichtsherstel, de opbouw van mentale en fysieke kracht en ‘verjonging’. De holistische visie op de mens wordt vertaald in een holistische visie op de behandeling.

Voeding en leefstijl zijn hierbij essentieel; ook yoga en meditatie worden aangeraden. Daarnaast worden doorgaans kruiden of preparaten ingezet, met name om het immuunsysteem te versterken. 

Tot slot is bij de behandeling de inzet van de patiënt van groot belang; de behandelaar verwacht dat je zelf actief meewerkt aan je herstel. De ayurvedische behandelaar zal jou inzicht willen geven in mogelijke oorzaken van jouw lijden. Het daaruit voortvloeiende zelfinzicht zal je kunnen helpen om meer verantwoordelijkheid voor je leven te nemen op de weg naar herstel.